Gezocht: 1 argument pro gereglementeerde boekenprijs met 15% bibliotheekkorting

Berichten in deze discussie

Permalink Antwoord van Geert Puype op 23 Juni 2015 op 11.36

Ik ben het eens met het voorstel van het boekenoverleg.

Het is een evenwichtig voorstel : de beperking tot 15 % geldt maar voor de eerste 6 maanden van de verkoop, nadien geldt er geen enkele beperking meer.  Een wet of een decreet moet zo eenvoudig en helder mogelijk zijn en ik hou niet zo van veel uitzonderingen, je kan niet aan de ene sector een maximale korting van 15 % toekennen en een andere sector 25 % gunnen.

Of dit voorstel veel soelaas zal brengen aan de individuele boekhandel weet ik niet maar het is natuurlijk wel zo dat zijn winstmarge wat vergroot en dat de druk om kortingen te geven wat vermindert.  Natuurlijk geldt dit ook voor Standaard/Medioeurope, ook hun winstmarge neemt toe maar blijkbaar gaat de boekensector er van uit dat op die manier de leefbaarheid van de kleine boekhandels toch zal toenemen.

Overigens heb ik een alternatief voor de beperkte korting : laat ons ook voor de boeken een windowtime van bv. 2 maanden instellen.

Permalink Antwoord van Patrick Vanhoucke op 23 Juni 2015 op 13.13

Even een knuppel in het hoenderhok. Als de gereglementeerde boekenprijs en de maximumkorting van 15 procent alleen betrekking heeft op Vlaanderen, én als de prijs wegens steeds verder inkrimpende collectiebudgetten een doorslaggevende rol gaat spelen, wat belet bibliotheken dan om in het buitenland (en zelfs online) te bestellen?

Permalink Antwoord van Tim Lerno op 23 Juni 2015 op 14.31

@ Geert: Bedankt voor je eerlijke en moedige reactie.  Enkele dagen geleden heeft de Europese Commissie Juridische Zaken het Reda-rapport aangenomen, waarin o.m. een voorstel staat om de exceptie voor bibliotheken om fysieke boeken uit te lenen uit te breiden naar e-boeken.  Op 9 juli wordt dit rapport besproken tijdens de plenaire vergadering van het Europees parlement.  Een window time voor fysieke boeken lijkt me zowat de tegengestelde beweging en een eerste stap richting schrappen van onze uitleen-exceptie, om enkele jaren later met individuele rechthebbenden te moeten onderhandelen of we alstublieft hun fysieke boeken mogen uitlenen op hun voorwaarden.  Zolang er bibliotheken zijn die zichzelf blijven zien als concurrenten van kleine en grote boekhandels en als marktverstoorders ipv marktvergroters graven we in alle verdeeldheid lustig verder aan ons eigen graf, maar laat dat vooral mijn mening zijn.

Ik betwijfel overigens of de hele boekensector echt gelooft dat dit voorstel de leefbaarheid van kleine boekhandels gaat vergroten, maar het wordt wel als enige argument gebruikt en het bekt natuurlijk goed.  Als het hele onderwijs- en bibiotheekgedeelte uit het voorstel van decreet wordt geschrapt, dan wordt dit er alleen maar helderder en eenvoudiger op :-)  Wij kopen overigens bijzonder weinig titels van meer dan 6 maanden oud.

@ Patrick: Ik meen me te herinneren dat zoiets mee vervat zit in het voorstel van decreet (zowel voor gewone consumenten als voor bibliotheken): het dectreet zou (denk ik) betrekking hebben op alle in Vlaanderen geproduceerde boeken én op alle boeken die in het buitenland voor de Vlaamse markt geproduceerd worden.  Exporteren om daarna terug te importeren om zo de gereglementeerde boekenprijs te omzeilen zou hiermee onmogelijk worden gemaakt.  Anderstalige werken in het buitenland bestellen kan uiteraard wel, maar ik vermoed dat deze ook in de Vlaamse winkels niet onder de gereglementeerde boekenprijs zullen vallen.  Hoe men dit in Brussel wil oplossen werd me gisteren nog niet helemaal duidelijk, maar het lijkt de bedoeling dat er ook over de taalgrens een wetgevend initiatief volgt om vervolgens één en ander op elkaar af te stemmen in Brussel.

Permalink Antwoord van Geert Puype op 23 Juni 2015 op 14.56

Beste Tim,

Jij volgt de zaken blijkbaar zeer goed op.  Ik ben niet op de hoogte van dat Reda-rapport en het is dan ook niet mijn bedoeling om in te gaan tegen Europese plannen.  Mijn 'voorstel' voor een windowtimeregeling voor boeken vloeit voort uit de vaststelling dat wij bibliothecarissen geobsedeerd zijn door snelheid.   Een nieuw verschenen boek moet zo snel mogelijk in onze rekken liggen anders zijn we niet goed bezig.  Ik denk dat de intrinsieke kwaliteit van een boek belangrijker is.  Als we twee of drie maanden zouden wachten om een titel aan te kopen, is de waan van de dag alweer voorbij en zouden misschien alleen nog die titels aankopen die inhoudelijk interessant zijn.  Tegelijkertijd gun je de boekhandelaar ook zijn deeltje van de koek.  Anderzijds moet je als bibliotheek ook meegaan met de vraag : wij hebben wel een mooie poëziecollectie maar ze wordt nauwelijks ontleend.  Het heeft inderdaad dan geen zin om dan volop poëzie te blijven aankopen.

Permalink Antwoord van Patrick Vanhoucke op 23 Juni 2015 op 16.56

Maar is een windowtime niet in tegenstelling met het democratische principe van "vrije toegang tot informatie" dat we anders zo huldigen? Als een boek twee maanden sneller gekocht kan worden dan het kan worden geleend, treedt er dan geen fundamentele ongelijkheid op tussen diegenen die het zich kunnen veroorloven om het boek te kopen, tegenover dezen die op uitleen zijn aangewezen en dus langer moeten wachten tot ze over bepaalde informatie kunnen beschikken?

Geert Puype zei:

Beste Tim,

Jij volgt de zaken blijkbaar zeer goed op.  Ik ben niet op de hoogte van dat Reda-rapport en het is dan ook niet mijn bedoeling om in te gaan tegen Europese plannen.  Mijn 'voorstel' voor een windowtimeregeling voor boeken vloeit voort uit de vaststelling dat wij bibliothecarissen geobsedeerd zijn door snelheid.   Een nieuw verschenen boek moet zo snel mogelijk in onze rekken liggen anders zijn we niet goed bezig.  Ik denk dat de intrinsieke kwaliteit van een boek belangrijker is.  Als we twee of drie maanden zouden wachten om een titel aan te kopen, is de waan van de dag alweer voorbij en zouden misschien alleen nog die titels aankopen die inhoudelijk interessant zijn.  Tegelijkertijd gun je de boekhandelaar ook zijn deeltje van de koek.  Anderzijds moet je als bibliotheek ook meegaan met de vraag : wij hebben wel een mooie poëziecollectie maar ze wordt nauwelijks ontleend.  Het heeft inderdaad dan geen zin om dan volop poëzie te blijven aankopen.

Permalink Antwoord van Tim Lerno op 23 Juni 2015 op 18.55

Nog even ter info: de volledige tekst van de VVBAD-bijdrage leest u hier en op de website van het Vlaams Parlement kan u de hoorzitting herbekijken.

Permalink Antwoord van Anne-Marie Van den Bossche op 23 Juni 2015 op 19.01

Ik reageer, maar niet omdat ik dit een goed idee vind.

Ik moet toegeven dat ik dit niet op de voet gevolgd heb maar de beide grote spelers weten duidelijk waar ze mee bezig zijn. Dit draait allemaal om geld. De winsten die er gemaakt gaan worden als alle bibliotheken én scholen (dit zijn ook gigantische budgetten) hun kortingen verlaagd worden met daarbovenop vaste boekenprijzen.... Het gelag wordt niet betaald door de Standaard Boekhandel of Medio. Dit is pure marktstrategie waarbij de prijzen omhoog zullen gaan en de kortingen omlaag. Goed gezien vanuit hun standpunt natuurlijk maar dit heeft niets te maken met de lokale onafhankelijke boekhandels. Net zomin met de bibliotheken die hun budgetten al omlaag hebben zien gaan en dat wil men compenseren. Wat de diversiteit van het boekenaanbod betreft, daar ligt men niet wakker van.

Permalink Antwoord van Bruno Vermeeren op 24 Juni 2015 op 11.26

Is er een argument om vanuit de bibliotheeksector een gereglementeerde boekenprijs met een korting van maximaal 15 procent te aanvaarden?

Wel, laat ons er even van uitgaan dat bibliothecarissen werken vanuit liefde voor het boek, voor lezen. Dat ze het belang inzien van leesbevordering. Dan mogen we ook verwachten dat ze voorstander zijn van een rijk en divers aanbod aan boeken, ook in niches en 'moeilijke' genres en dat ze het wenselijk vinden dat lezers ruime toegang hebben tot boeken, via een fijnmazig net van bibliotheken en een diversiteit aan boekhandels en verkooppunten. Met andere woorden: we gaan ervan uit dat bibliotheken zich wel kunnen vinden in de doelstellingen van een gereglementeerde boekenprijs. Maar heeft die maatregel dan ook effect?

Deze week nog lanceerde Amazon het voorstel om auteurs te betalen per gelezen bladzijde in plaats van per boek. Weinig waarschijnlijk dat het belang van de auteur hierbij voorop staat. En diezelfde boekverkoper besliste een tijd geleden om geen boeken van uitgeverij Hachette meer te verkopen, na een dispuut over de prijszetting van e-boeken. Hachette was groot en sterk genoeg om het pleit te winnen, maar het is duidelijk dat de positie van Amazon zo sterk is, dat het zijn leveranciers onder druk zet om optimale voorwaarden te krijgen. Wat geldt op de markt van de e-boeken, geldt ook op die van het fysieke boek. Carrefour deed eigenlijk net hetzelfde tijdens de hoorzitting in het Vlaams parlement, eerder deze week. De supermarktketen dreigde om aanzienlijk minder boeken te bestellen bij Lannoo en Van Halewijck - allebei met naam genoemd - als er een gereglementeerde boekenprijs zou komen. Ik herinner me een hallucinant gastcollege aan de opleiding Informatie- en Bibliotheekwetenschap waar de CEO van een grote Vlaamse boekhandelsketen haarfijn kwam uitleggen hoe hij zijn leveranciers het mes op de keel zette om optimale voorwaarden af te dwingen. Het zijn de boekhandels - of beter: de grote boekverkopers - die de uitgevers wurgen, iets wat vertegenwoordigers van Boek.be moeilijk op een hoorzitting kunnen verkondigen. Opvallend overigens met welke schaamteloosheid dominante marktspelers uitpakken met de manier waarop zij hun positie uitbuiten. De druk op de leveranciers maakt dat dezeminder risico kunnen nemen. Moeilijke genres en onbekende auteurs krijgen minder kansen. Uitgevers willen alleen nog investeren in boeken die gegarandeerd verkopen. Allicht betekent dit ook een geleidelijke prijsstijging: als de grote boekverkoper(s) een groter deel van de koek opeisen, moet de uitgever dat compenseren met grotere marges elders. Er is dan ook reden om aan te nemen dat Jef Maes van Boek.be gelijk heeft, als hij stelt dat een gereglementeerde boekenprijs niet leidt tot prijsstijgingen.

Maar stel dat we toch niet wakker liggen van een ruim en divers aanbod aan titels en de problemen van de uitgevers? We genieten gewoon van de grote kortingen die we krijgen. Dan moeten we beseffen dat we die kortingen niet krijgen uit liefdadigheid. Ze passen in een strategie om marktaandeel te vergroten. In die strategie geldt elke sluiting, elk faillissement van een concurrent als een overwinning. We moeten er niet aan twijfelen dat de strategie zal veranderen zodra een speler zich sterk genoeg voelt. Na het vergroten van het marktaandeel komt het optimaliseren van de winst: minder kortingen, snoeien in de kosten (lees: de dienstverlening). Dat komt op een moment dat voor de klant de keuzevrijheid drastisch ingeperkt is. Wie twijfelt aan de geldigheid van deze redenering, moet even een kijkje nemen bij de wetenschappelijke bibliotheken. Er zijn heel veel wetenschappelijk uitgevers. Toch is er sprake van een monopoliepositie: wetenschappelijke tijdschriften zijn geordend in een strikte hiërarchie en een zichzelf respecterende wetenschappelijke instelling kan niet zonder de toptijdschriften in haar domein. Voor 2015 worden hier prijsstijgingen verwacht van vijf tot zeven procent en het gaat al jaren aan dat tempo. Hier zijn het de uitgevers die de bibliotheken wurgen. Petities en boycotacties en zelf de ontwikkeling van een heel nieuw model voor  wetenschappelijke publicaties, hebben daar tot nog toe niets aan kunnen veranderen.

Redenen genoeg, denk ik, om op zijn minst voor een status quo te pleiten. Dat is eigenlijk wat Jan Braeckman en ikzelf gedaan hebben op de hoorzitting. Een getrapt systeem met hogere kortingen voor grotere aanbestedingen sluit nauw aan bij de huidige manier van werken van vele bibliotheken. De impact op de collectiebudgetten zou beperkt blijven, terwijl de excessen in de kortingenslag afgeblokt worden.

Maar laat mij afsluiten met wat open vragen:

1. Zou het kunnen dat we op langere termijn baat hebben bij een meer drastische ingreep? We zouden dan nu de beperking tot 15 procent slikken om binnen vijf tot tien jaar een meer divers landschap van leveranciers te hebben, met meer innovatie en meer keuze. Toegegeven, het is een gok. Maar over de noodzaak aan een nulmeting en een evaluatie op regelmatige basis was zelfs Carlo Van Baelen het met ons eens. Er zou dus bijgestuurd moeten worden als het anders loopt dan verhoopt.

2. Ik heb een leverancier nog niet zo lang geleden horen beweren dat we in Vlaanderen te veel geld spenderen aan personeel en te weinig aan collectie. Nederland is dan uiteraard het gidsland. Het zou uiteraard kunnen dat de leverancier meer bezorgd wat over de afzet van boeken dan over werking van de bibliotheek. Het lijkt me toch redelijk om de vraag te stellen hoe ver we willen gaan om rijke en diverse collecties te behouden in onze bibliotheken. Collectie boven personeel? Eerder omgekeerd? (Gesteld dat de bibliothecaris de keuze heeft, uiteraard). Het wordt op vele plekken een reëel dilemma.

3. Je zou de zaken kunnen door trekken en de vraag stellen: wat is de minimale collectie die we nog nodig hebben om een kwaliteitsvolle bibliotheekwerking te kunnen ontwikkelen? De klemtoon ligt dan niet meer op wat we in huis willen hebben, maar op wat we willen doen (en welk materiaal we daarvoor nodig hebben). Om het met R. David Lankes te zeggen "a room full of books is simply a closet but that an empty room with a librarian in it is a library". Wat dan meteen een goede reden was om hem als keynote uit te nodigen op Informatie aan Zee, want wat gaat die bibliothecaris dan wel doen, zonder boeken? 

Permalink Antwoord van Tim Lerno op 24 Juni 2015 op 15.29

Dag Bruno,

Bedankt voor je zeer interessante reactie, maar ik lees nog steeds geen argument (het kan aan mij liggen :-).  Dat alle bibliotheken de lokale onafhankelijke boekhandel en een divers boekenlandschap een warm hart toedragen lijkt mij vanzelfsprekend.  De vraag is dus, zoals je ze ook zelf stelt: “Maar heeft de maatregel van een maximale korting voor bibliotheken dan ook het beoogde effect?”.

“Het zijn de boekhandels – of beter de grote boekverkopers – die de uitgevers wurgen”:  daar kan ik me wel iets bij voorstellen,  maar wat gaat het wettelijk vastleggen van de maximale kortingen die o.m. Standaard Boekhandel en Medio aan bibliotheken geven daar aan veranderen?  Het lijkt me nogal naïef om te veronderstellen dat zij het verschil gaan doorstorten naar de uitgevers of zich plots soepeler gaan opstellen wanneer de voorwaarden waaraan zij bij uitgeverij x hun titels mogen afnemen opnieuw worden besproken.  Waarom zouden ze ook, tenzij uit liefde voor het boek en een divers boekenlandschap?

De grote concurrentiegolf, waarbij de twee grootste bibliotheekleveranciers de meeste kleintjes hebben opgeslokt, lijkt me al een tijdje over zijn hoogtepunt.  Vandaag concurreren ze in de eerste plaats met elkaar.  Wat nog overblijft is voornamelijk het handvol onmisbare gespecialiseerde boekhandels, dat vaak stevig heeft ingezet op online dienstverlening en op dienstverlening aan bibliotheken.  Dat het vanaf de dag nadat Standaard Boekhandel Medio overneemt stelselmatig bergaf gaat met de mooie kortingen en de innovatieve dienstverlening lijkt ook mij wel duidelijk.  Maar opnieuw: wat gaat de wettelijk vastgelegde maximale bibliotheekkorting daar aan veranderen?

Een status quo lijkt ook mij wenselijk, maar zou het dan niet eenvoudiger zijn om die maximale 15% gewoon op te trekken naar 20% of voor mijn part 25%, als er dan toch een maximum nodig zou zijn?  Laat de leveranciers zelf de getrapte korting die ze willen aanbieden om ons te overhalen om meer bij hen te kopen uitdenken.  Een wettelijk maximum betekent immers niet dat elke bibliotheek voortaan op alles automatisch de maximale korting gaat krijgen. 

Tot slot nog mijn antwoord op je open vragen:

1)      Er is nog steeds geen enkele reden om aan te nemen dat de maximale bibliotheekkorting voor een meer divers landschap van leveranciers gaat zorgen of dat daar ook maar enige kans toe bestaat.  Ik denk dat een  nulmeting van de huidige bibliotheekleveranciers met per bibliotheek de bijbehorende budgetten en de kortingspercentages heel wat duidelijkheid zou scheppen over de zin of onzin en de werkelijke impact van een maximale bibliotheekkorting

2)      Wij krijgen momenteel in Bib Londerzeel gemiddeld 20% korting.  Als het voorstel van de maximale 15% erdoor komt, dan zijn we jaarlijks 2750 euro kwijt.  Hoeveel personeel kunnen we daarmee besparen?

3)      Zolang we boeken kopen is de prijs die we daarvoor moeten betalen belangrijk, al is het maar om belastinggeld efficiënt uit te geven en om Standaard Boekhandel en Medio niet te subsidiëren bij hun onstuitbare verdere verovertocht door bibliotheekland.

Permalink Antwoord van Bruno Vermeeren op 24 Juni 2015 op 17.19

Dag Tim,

Het gaat natuurlijk niet om een maatregel die alleen betrekking heeft op de bibliotheek en alleen op de grote leveranciers. Als er niet meer gestunt kan worden met kortingen, worden de marges voor alle boekhandels ruimer, niet alleen voor de grote. Boekhandels worden in het algemeen leefbaarder, en dat kan op termijn de diversiteit alleen maar ten goede komen. Maar het zal even duren vooraleer het effect meetbaar wordt.

Er zijn inderdaad allerlei modellen te bedenken om het status quo te handhaven. De gereglementeerde boekenprijs staat in het regeerakkoord en de hoorzitting bewijst dat de piste op zijn minst ernstig onderzocht wordt. Het komt er dan niet zozeer op aan om een model te vinden dat de bibliotheeksector goed vindt, maar een dat voor zo veel mogelijk betrokkenen aanvaardbaar is. 

Permalink Antwoord van Krist Biebauw op 24 Juni 2015 op 17.38

Dag Bruno

Ik blijf wel altijd hangen bij een vreemd gegeven.

De gereglementeerde boekenprijs is een marktcorrectie. Die wordt niet in twijfel getrokken, omdat de ketens evolueren naar ongezonde machtsposities.

Gesubsidieerde organisaties zoals bibliotheken en (nog méér) het onderwijs gooit men dan op één hoop met die ketens, alsof bibliotheken en onderwijs in deze ook een machtspositie hebben. De overheid snijdt hiermee in eigen vlees. Ze ondermijnt haar eigen organisaties, terwijl die eigenlijk bestaan om corrigerend te zijn, om kennis en cultuur beschikbaar te stellen aan iedereen. Dat is onbegrijpelijk. Men is marktcorrigerend aan de ene kant, maar ondermijnt de bestaande marktcorrectie aan de andere kant. 

Waarmee ik niet zeg dat ik een verdediger ben van kortingen van meer dan 30%, dat is sowieso onverdedigbaar want passend in een monopoliestreven van bepaalde verkopers. Maar er moet nuance zijn. Je kan perfect 15% verdedigen voor de commerciële sector en 25% voor de publieke sector. Je kan zelfs perfect een aantal voorwaarden inzake diversiteit van het aanbod verbinden aan die 25%. 

Maar daar gaat het niet over. Voor sommigen is het een kruistocht. Als ik het citaat van Carlo Van Baelen lees op De Redactie, dan val ik gewoon omver. Diezelfde man die een aantal jaren geleden op de Staat van het Boek vertelde dat het aandeel van bibliotheken in de verkoop niet zo hoog was, zegt nu dat ze de boekhandel zullen moeten subsidiëren omwille van de kortingen aan gesubsidieerde bibliotheken. Tja, wat kan je dan nog zeggen? Dat is je reinste platvloerse populisme. Maar goed, zo kennen we hem al langer.

Er is dus geen nuance in dit debat. Een model dat voor zo veel mogelijk betrokkenen aanvaardbaar is, is een illusie. Een aantal betrokkenen is namelijk niet op zoek naar een aanvaardbaar model, maar naar de bevestiging van wat zij zien als hun grote gelijk.

Dit laat bij mij al lange tijd een wrang gevoel. Ik vind dat de houding van een aantal partners binnen het Boekenoverleg in dit perspectief reden is om als bibliotheeksector dat overleg ernstig in vraag te stellen. En tegelijk alle samenwerkingen met die boekenbranche eens grondig te herbekijken. Wij zijn gewoon te braaf.

Vriendelijke groet

Krist

Permalink Antwoord van Tim Lerno op 24 Juni 2015 op 18.38

Dag Bruno,

Ik heb voor alle duidelijkheid geen enkel bezwaar tegen de gereglementeerde boekenprijs, hoewel deze maatregel voor heel wat geweldige verdwenen boekhandels een jaar of twintig te laat komt.  Het stukje over de maximale bibliotheekkorting is een aanhangsel bij dit voorstel dat in zijn huidige vorm de meeste bibliotheken pijn gaat doen, zonder enig concurrentievoordeel op te leveren voor de lokale onafhankelijke boekhandel.  Ik heb nog geen enkele bibliotheek gehoord die iets aan de maximale korting van 10% voor gewone consumenten wil veranderen: ik probeer enkel en alleen om de maximale bibliotheekkorting van 15% de wereld uit te helpen, wat nauwelijks een ongunstig effect zou hebben op de resultaten die met de gereglementeerde boekenprijs beoogd worden.

Het getrapte systeem dat jullie hebben voorgesteld is in mijn ogen best een leefbaar compromis, mits goed uitgewerkt en als het echt niet anders kan, maar blijkbaar is dit het voorbije half jaar niet besproken binnen het Boekenoverleg en zien de overige leden van dit overlegorgaan in dit voorstel een reden om ons nog maar eens te beladen met alle zonden van Standaard Boekhandel en Medio. Combineer dit met argumenten die geen steek houden omdat ze niet vanuit de realiteit vertrekken, maar vanuit een droomwereld waarin bibliotheken al hun boeken kopen bij de lokale boekhandel om de hoek die tien jaar geleden de deuren sloot en ik begin eindeloze bijdragen te schrijven op Kenniskantoor :-)