Prijsdifferentiatie in de bibliotheek?

Het lidgeld in Vlaanderen ligt laag. Een bewuste keuze om de drempel van de bibliotheek alvast op financieel vlak zo klein mogelijk te houden en zo een democratische afspiegeling van de bevolking in de bib te mogen verwelkomen.

Dankzij de resultaten van de Participatiesurvey 2009 maken we deze twee bedenkingen:

De Participatiesurvey nuanceert het belang van de financiële drempel.Mensen noemen tal van redenen om niet aan cultuur te participeren. De voornaamste is desinteresse en een gebrek aan motivatie. De financiële reden bengelt ergens achteraan het lijstje.De survey toont aan dat de betalingsbereidheid voor sport en cultuur hoger ligt dan vaak wordt vermoed. Dus dan zomaar het lidgeld sterk laten stijgen? Een prijsstijging verhoogt dan wel de opbrengst maar doet de participatie dalen. Een gedifferentieerd prijsbeleid is de oplossing: dit verhoogt de opbrengst en kan de participatie in het beste geval doen toenemen.

Er is een grote ongelijkheid in cultuurdeelname naar opleidingsniveau, gezinssituatie, leeftijd, subjectief inkomen en geslacht. Vooral hoger opgeleide Vlamingen – die dus vaak bij de betere verdieners horen - doen aan cultuur. Daarbij komt nog dat het bibliotheekbezoek tussen 2004 en 2009 significant daalt. Een lage financiële drempel is dus allerminst een garantie op een sociale mix in het deelnemersveld dat bovendien slinkt.

Als we beide conclusies linken, is het opmerkelijk dat we de huidige bezoekers van de bib bijna niets laten betalen voor het ontlenen van materiaal. Hij/zij kan en wil meer betalen, in ruil voor wat extra waarde. Kunnen we deze betalingsbereidheid niet meer laten renderen waarbij we de potentiële bezoekers die echt financiële problemen hebben, gratis lid maken van de bib?

De werking van de bibliotheek van Geel is in deze context een boeiend voorbeeld. Je kan er kiezen tussen twee soorten abonnementen. Een basisabonnement kost 10 euro. Daarmee kan je maximaal tien stuks kiezen uit de volledige collectie gedurende een uitleentermijn van maximaal drie weken. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen boeken, cd’s of dvd’s.

Voldoet dit niet aan je behoefte, dan kies je voor een extra abonnement van 20 euro waarmee je twintig stuks gedurende vier weken kunt uitlenen.

Hier wordt prijsdifferentiatie toegepast.

Jongeren tot 21 jaar maken nog voordeliger gebruik van de dienstverlening van de bib van Geel. Voor hen is een basisabonnement gratis. Ook voor kwetsbare doelgroepen wordt er een speciaal tarief voorzien. Doelgroepen waarop de bibliotheek van Geel extra wil inzetten, krijgen een extra voordeel.

LOCUS wil samen met u de mogelijke pistes rond prijsdifferentiatie in de bibliotheek onderzoeken en andere boeiende voorbeelden naar boven spitten. Later op het jaar organiseren we bij voldoende interesse een praktijkgerichte infosessie.

Wat denkt u? En wat zijn uw ervaringen?

Aanraden

0 leden vinden dit leuk

Berichten in deze discussie

Permalink Antwoord van Johan Vandendriessche (Zwalm) op 12 Januari 2012 op 18.06

Ik ben daar toch niet zo'n groot voorstander van.

1 reden momenteel is ook dat alle PBS-bibliotheken in Oost-Vlaanderen die nog lidgeld vroegen, dit afgeschaft hebben, omdat het een voorwaarde was om in het PBS te stappen. Kwestie van naar meer uniformiteit te streven.

Nu zouden we dit opnieuw moeten veranderen. En dan een bibliotheek met 2 snelheden, of 3 ? Ook niet echt aantrekkelijk.

Mij lijkt het gratis verhaal voor velen toch belangrijk, hoewel ik zelf als kleine uk geen probleem had om per boek 0,5 of 1 oude Belgische frank neer te tellen voor mijn leesvoer. Sommigen zien dit echter niet zitten.

Het grote voordeel van het gratis aanbieden van materialen voor de lener is dat hij het zich kan veroorloven materialen mee te nemen waar hij niet 'zeker' van is, en thuis kiest hij of zij dan wat wel of niet (volledig) te lezen. En dat komt dan weer onze uitleencijfers ten goede, niet ?

Niet dat ik die cijfers zaligmakend vind, integendeel, maar daar worden we toch soms op afgerekend. Als we lidgeld of betaling (misschien voor het auteursrecht ?) invoeren, zullen die cijfers m.i. opnieuw spectaculair dalen.

Bibliotheken die hun AVM gratis maken, merken (kortstondig ?) een grote stijging in hun uitleencijfers voor die AVM, dat stemt toch ook misschien tot nadenken (in beide richtingen, natuurlijk) ?

Permalink Antwoord van Stefan Bosmans op 13 Januari 2012 op 10.42

Lidgeld bij ons is voor iedereen 5 euro. Je kan argumenteren dat lidgeld niet de belangrijkste reden is om niet deel te nemen, maar het blijft weliswaar een reden.

Er zijn heel wat mensen die heel af en toe eens een boek komen lenen. Sommige leners zien we één of twee keer per jaar, omdat ze net een boek moeten hebben (meestal non-fictie) over iets wat hen op dat moment aanbelangt (huis renoveren, een ezel aanschaffen, kind met ADHD, ik noem waar wat...). Hier is de bib trouwens vaak een eerste stap naar informatie en zet het hen op weg naar gespecialiseerde hulpverlening.

Als je het lidgeld zou verhogen, dan wordt dat volgens mij voor die mensen wel degelijk een drempel. Zou je nog 10 euro willen geven als je maar één keer per jaar een boek nodig hebt? Voor dat bedrag heb je het boek bijna gekocht.

Nu kan je aanbrengen dat dat misschien niet meteen de mensen zijn die je als bib nodig hebt. Maar vaak maken deze mensen kennis met de bib door eens een keer een bepaald boek te komen zoeken, maar komen ze later wel terug (bijvoorbeeld als ze zelf kinderen hebben en met hun kinderen leesboeken komen kiezen).

Ik ben dus van mening dat we die sporadische lener ook moeten soigneren en niet moeten afschrikken met hoger lidgeld.

Permalink Antwoord van Luc Van Bocxlaer op 13 Januari 2012 op 10.52

Dat is juist de bedoeling van differentiatie. Voor deze klanten kan er een aangepast (bvb kwartaal-)abonnement worden voorzien tegen een gunstiger tarief.

Permalink Antwoord van Bruno Vermeeren op 25 Januari 2012 op 20.39

Differentiëren kan je in twee richtingen,

In het eerste scenario evolueren we naar een exclusieve dienstverlening: hoe meer je betaalt, hoe meer rechten je hebt. In het extreme geval zou je een erelidmaatschap kunnen uitwerken waarin leden voor een extreem hoge vergoeding een beroep kunnen doen op exclusieve diensten, zoals een persoonlijke begeleiding op afspraak buiten de openingsuren. In Nederland wordt vaak op deze manier gewerkt.

In het tweede scenario streven we naar een inclusieve maatschappij, waar iedereen dezelfde diensten krijgt, maar waar de vergoeding verdeeld wordt naar draagkracht. Met andere woorden: kortingen voor specifieke doelgroepen, zoals nu bv. voor jongeren al het geval is.

In de huidige bestuurlijke context is het tweede scenario moeilijker te realiseren dan het eerste. Elke gemeente beslist
immers autonoom over haar prijsbeleid. Dat zou dan een eerste stap zijn naar een commercialisering van de openbare bibliotheek. Is dat de weg die we opwillen?

Permalink Antwoord van Paul Van Goethem op 26 Januari 2012 op 14.28

Als je de uitleenfaciliteiten gratis blijft aanbieden hoef je niet te differentiëren.

Zo hou je m.i. de bibliotheek laagdrempelig voor alle mogelijke doelgroepen en zeker voor die doelgroepen die het financieel al niet breed hebben. Gezien de economische toestand zal die situatie er niet snel op verbeteren.

Trouwens hoe ga je controleren wie financiële problemen heeft?

Ik ben dan ook geen voorstander van het kaste-systeem van Geel. Het werkt ongelijkheid in de hand.

Permalink Antwoord van Marleen Rome op 26 Januari 2012 op 16.02

Met de abonnementformules van de Geelse bibliotheek willen we geen ongelijkheid in de hand werken. We willen de klant de mogelijkheid geven om dat abonnement te kiezen dat het beste past bij zijn persoonlijke behoeftes. Wij zijn van mening dat we met ons basisabonnement een aantrekkelijk aanbod neerzetten. Klanten die meer service wensen, kunnen kiezen voor een extra abonnement:

- 20 i.p.v. 10 stuks: interessant voor klanten die graag veel stuks ontlenen.

- 4 i.p.v. 3 weken: interessant voor klanten die een langere uitleentermijn willen.

- gratis meeleespasje: handig als twee ouders binnen één familie gebruik willen maken van hetzelfde 20 euro abonnement.

In Geel wordt er gewerkt met het systeem van een vrijetijdspas. (Kans)armen die hiervoor in aanmerking komen, kunnen zo’n pasje aanvragen bij de Dienst Samenlevingsopbouw. Zodra je zo’n pasje kan voorleggen, krijg je 50% korting bij heel wat ontspannings- en culturele activiteiten in Geel, waaronder lidmaatschap bibliotheek.

Voor jongeren t.e.m. 21 jaar is het basisabonnement gratis. Omdat we een gemeente zijn met een hogeschool op ons grondgebied, bieden we studenten tot en met 21 jaar (de leeftijd waarop je als hogeschoolstudent normaal afstudeert) een gratis abonnement aan.

Wij hebben wel de ervaring dat je binnen prijsdifferentiatie moet opletten om de zaken niet te complex te maken. Te veel verschillende formules maakt het voor de klanten (én voor de medewerkers) onoverzichtelijk. Daarom hebben we er voor gekozen om binnen onze twee abonnementformules alles zo eenvoudig mogelijk te maken:

- dezelfde uitleentermijnen voor alle soort materialen (slechts één uitzondering: de sprinters)

- dezelfde boetes voor alle soort materialen

- geen leengeld voor avm

- geen maximumaantallen voor bepaalde collectieonderdelen: klant bepaalt zelf welke 10 of 20 stuks hij meeneemt (dat kunnen dus ook 20 dvd’s zijn).

Permalink Antwoord van Maja Coltura op 26 Januari 2012 op 18.32

@ Bruno: Differentiëren kan in heel veel richtingen en hangt volledig samen met wat je wil bereiken: meer publiek, een ander publiek, meer inkomsten (om bv. speciale acties te kunnen doen naar specifieke doelgroepen) etc.

Er wordt nu ook al gedifferentieerd in heel veel bibliotheken en andere culturele instellingen, bv. via kortingen. De vraag is dan of de juiste mensen korting krijgen? Hebben alle jongeren en alle 65+'ers een korting nodig? En wat met de alleenstaande moeders die het grootste risico op armoede lopen?

De rechtstreekse stap naar commercialisering lijkt me nogal kort door de bocht. Waarom zou een gemeente in de huidige en toekomende context niet zelf kunnen kiezen voor je tweede scenario? Er gebeurt lokaal veel om inclusief te werken: lokale netwerken, vrijetijdspassen met een gediversifieerd prijzenbeleid op maat van de mogelijkheden van elke inwoner, afstemming tussen cultuur en sociaal beleid... Gemeentelijke autonomie biedt toch ook mogelijkheden en kansen om hier op maat werk van te maken? Het lijkt mij alvast boeiend om hier ook vanuit de bibliotheek mee over na te denken.

Permalink Antwoord van Paul Van Goethem op 26 Januari 2012 op 19.13

Wij organiseren hier al een aantal jaren activiteiten voor kansarmen.

Ik zie die mensen niet direct staan aanschuiven voor een vrijetijdspas of iets dergelijks.

Enerzijds omdat hier door hen andermaal een drempel moet overschreden worden, anderzijds omdat deze mensen niet graag met hun penibele toestand te koop lopen.

Permalink Antwoord van Maja Coltura op 27 Januari 2012 op 10.12

Dat kan inderdaad stigmatiserend werken, Paul. Daarom wordt er meer en meer richting 1 pas voor iedereen gedacht, waar de prijsdifferentiatie in een soort chip zit verwerkt. Je ziet niets aan de buitenkant, en mensen moeten aan de kassa ook geen uitleg geven. De voordelen die met de pas samengaan kunnen dus ook gedifferentieerd worden, zonder dat mensen zich gestigmatiseerd hoeven te voelen.

Boeiend om hierover getuigen uit verenigingen waar armen het woord nemen te horen. Zo'n pas alleen lost het natuurlijk niet op, maar biedt zeker mogelijkheden mits ook goede omkadering en begeleiding.

Maar prijsdifferentiatie gaat natuurlijk breder dan enkel kansengroepen. Een deel van de Vlamingen is bereid om beduidend meer te betalen voor een lidmaatschap van de bibliotheek (zie Participatiesurvey). Wij bij LOCUS zouden dat in ieder geval verder willen verkennen samen met enkele bibliotheken. Je hoort er nog van.

Permalink Antwoord van Bruno Vermeeren op 29 Januari 2012 op 17.33

@ Maja Ik kan me toch niet van de indruk ontdoen dat de focus meer ligt op hoe differentiëren dan op waarom differentiëren.

De discussie vertrekt niet vanuit doelstelling (bv. de vaststelling dat we bepaalde doelgroepen te weinig bereiken) en welke middelen we kunnen inzetten om daar iets aan te doen. Het lijkt erop dat de discussie vertrekt vanuit een middel (prijsdifferentiatie) om dan te zien welke doelstellingen we daarmee kunnen dienen.

Ik vind het jammer dat de discussie op deze manier opgestart wordt, gezien de context. (1) We verwachten besparingen op het lokale niveau na de verkiezingen; (2) met het nieuwe decreet lokaal cultuurbeleid krijgen de lokale besturen nog meer autonomie, zo zijn alle bepalingen m.b.t. lidgeld geschrapt; (3) Locus zelf legt nu nog eens de nadruk op de betalingsbereidheid van de burger. De conclusie ligt dan toch voor de hand, niet?

En als we dan toch op zoek gaan naar goede voorbeelden, en vertrekken vanuit de praktijk, dan zou ik wel graag weten wat de effecten zijn. Bereikt Geel nu meer mensen? Zijn er leden afgehaakt? Is er een verschuiving in bereikte doelgroepen? Wat is het effect op inkomsten?

Permalink Antwoord van Marleen Rome op 30 Januari 2012 op 16.58

Wat ervaren we in Geel?

Tot 2005 was het lidmaatschap en het uitlenen in de Geelse bibliotheek gratis. Vanaf eind 2005 werden de betalende abonnementformules ingevoerd. De stap van gratis => naar betalend => naar betalende abonnementformules, werd dus in één keer gezet. Deze overgang had een negatieve invloed op het aantal leden.

De abonnementformules die bestonden sinds 2005 zijn eind vorig jaar geëvalueerd en aangepast naar het huidige systeem van basis- en extra abonnement (met een gratis basisabonnement voor -22 jarigen). Een interessante vraag is of ons ledenaantal bij de -22 jarigen door deze maatregel zal stijgen. Het is nog te vroeg om daar een antwoord op te geven.

Het duidelijkste effect van onze abonnementformules zie je op vlak van de inkomsten. Het publiek dat vandaag bij ons 20 euro betaalt voor een extra abonnement, zou anders gewoon 10 euro betalen voor een basisabonnement.

Permalink Antwoord van Bruno Vermeeren op 31 Januari 2012 op 19.30

"Deze overgang had een negatieve invloed op het aantal leden."

Hebben jullie er zicht op wat het profiel is van de leden die afhaakten?