De bib als bliksemafleider voor de aanval op Boek.be

Digitaal lezen of lezen op papier: het is niet helemaal hetzelfde. Na de frontale aanval op Boek.be in De Morgen op mijn smartphone gelezen te hebben leek de nogal defensieve blogpost van Jef Maes van Boek.be die daarop volgde als remedie erger dan de kwaal. Tot ik in de bib de papieren versie in handen kreeg en het artikel vergezeld zag van een bijtende paginagrote coverafbeelding, uitgelichte snijdende quotes én sensationele getuigenissen van – volgens Jef Maes zogezegde – anonieme insiders. Zo ziet een frontale aanval er dus uit op papier.

Ik heb onvoldoende kennis van wat Boek.be doet om me erover uit te spreken of ze dat heel goed of heel fout aan het doen zijn. Wel wordt het verbazingwekkend wanneer het gevecht over de bibliotheekkortingen in volle hevigheid losbarst. Blijkbaar is dat gevecht al jaren aan de gang tegen de lokale besturen en tegen de sterke bibliotheeklobby. Heeft iemand de contactgegevens van onze moedige strijdkrachten?  Strijden onze helden ook aan het e-boekenfront en zijn ze daar even onoverwinnelijk?

Openbare besturen laten de markt spreken bij openbare aanbestedingen. Enkele grote spelers willen zoveel mogelijk collecties aan de grote bibliotheken leveren en bieden hen daarom fikse kortingen van 25% en meer bij afname van grote hoeveelheden. Kleine en middelgrote bibliotheken komen vermoedelijk niet snel verder dan de ook bij ons gebruikelijke 20%. Ook niet bij de grote spelers, tenzij we zo goed als alle collecties bij dezelfde leverancier zouden bestellen. Corrigeer me als ik mis ben.

Dat bij het gunnen van openbare aanbestedingen door lokale besturen enkel de prijs zou gewogen worden is onzin. Ook bibliotheken hebben er alle belang bij om sterke kwalitatieve criteria te laten meewegen. Niemand zit graag opgescheept met de goedkoopste leverancier, als die tevens de traagste of de slordigste blijkt te zijn.

Grote spelers weten als geen ander hoe bibliotheken de meest courante kwalitatieve criteria willen ingevuld zien en hebben hun werkprocessen daarop afgestemd, zodat ze vaak ook op dat vlak de lokale boekhandelaar weten te overtroeven met hun offertes.

Daarnaast veroveren de kastklare leveringen (rugetiket, RFID-tag,…) van enkele grote spelers een steeds groter marktaandeel. Dagelijks worden zeer grote volumes verhandeld, voorzien van een service die voor de lokale boekhandel niet haalbaar is.

Stellen dat het alweer de bibliotheek is die de markt verstoort is dus te gek voor woorden, maar Jef Maes doet het toch:

"..."Het gevecht over de bibliotheekkortingen heeft Boek.be zelfs nooit gevoerd," vervolgt onze boekhandelaar in kwestie. Ook op dit punt is de boekhandelaar duidelijk slecht geïnformeerd. Al jaar en dag is dit een belangrijk strijdpunt van Boek.be. De overheid ondersteunt jaar na jaar de bibliotheeksector in Vlaanderen massaal met publieke middelen. Niemand ontkent het nut daarvan. Maar dat de lokale overheden deze overheidsmiddelen misbruiken om de boekhandels mee te trekken in steeds grotere kortingslagen is onbegrijpelijk. Dat daarbij de lokale boekhandel vaak gedwongen wordt om kortingen te geven tussen de 25 en 30%, heeft zware gevolgen op de leefbaarheid van de lokale boekhandel. Boek.be en VVB hebben dit al jarenlang op de politieke agenda geplaatst. De vorige minister van Cultuur, Joke Schauvlieghe, had hier wel oren naar, maar durfde niet in te gaan tegen de sterke bibliotheeklobby en de lokale overheden die de bibliotheken besturen. Ze heeft dan maar een studie besteld om één en ander te onderzoeken. De studie is zoals verwacht in de schuif beland. Boek.be en VVB hebben geprobeerd om via overleg met VVSG, de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten, om een gezamenlijke nota op te stellen om bij openbare aanbestedingen niet alleen de kortingen te laten spelen, maar ook kwalitatieve criteria mee in rekening te brengen. Tot vandaag zijn we daar nog niet in geslaagd. Maar belangrijk om hierbij te noteren is dat Boek.be dit punt nu naar voren heeft geschoven in het voorstel van gereglementeerde boekenprijs. Daarin staat uitdrukkelijk vermeld dat de kortingen voor bibliotheken maximaal 15% zouden mogen bedragen. Want hoe men het ook draait of keert, het probleem kan alleen maar opgelost worden met een wettelijke regeling. In de huidige constellatie, met de financiële problemen van de gemeenten voor ogen, wordt het zeer lastig om lokale schepenen te overtuigen om niet voor een maximale korting te gaan. ..."

Collectiebudgetten zijn de voorbije 15 jaar alleen maar kleiner geworden en worden vaak niet geïndexeerd. Ondanks dit gegeven hebben lokale besturen deze budgetten niet ontzien bij de vele besparingsrondes van de laatste jaren.

Minder korting betekent dus nog maar eens minder boeken in de bib. We gaan de grote spelers van een grotere winstmarge voorzien, die ongetwijfeld geïnvesteerd zal worden in ambitieuze groeiplannen en nog straffere service.  De lokale boekhandel gaan we hiermee niet redden. 

Tot slot roept Jef Maes op om samen met elke boekenliefhebber de rangen te sluiten:

"…Als men denkt het boekenvak een dienst te bewijzen met het onderuit halen van het imago van Boek.be, dan slaat men de bal compleet mis. Ik denk dat elke boekenliefhebber er meer baat bij heeft om met z’n allen de schouders te zetten onder de realisatie van deze voor de boekensector zeer belangrijke punten. Dat vandaag in Vlaanderen de boekenverkoop terug een lichte heropleving kent, in tegenstelling tot Nederland, heeft zeker te maken met de inspanningen die vandaag gebeuren door het geheel van de sector, zowel uitgevers, boekhandels als Boek.be om het boek te presenteren als de aangenaamste en belangrijkste drager van cultuur en informatie. Het is te gemakkelijk op om basis van één stem en zogezegde anonieme insiders het boekenvak in diskrediet te brengen."

Ik mis hier een schouderklopje voor de scholen, de auteurs en de bibliotheken. Zonder de scholen en de auteurs zouden er geen boeken verkocht worden en zonder de bibliotheken zouden het er een pak minder zijn. 

Rechtstreeks aan ons, maar vooral ook aan de boekenliefhebbers die onze klanten zijn.  Zij vullen hun kasten maar al te graag met mooie boeken die ze nooit moeten terugbrengen.  Het stimuleren van de boekenverkoop gebeurt echt niet alleen op de Boekenbeurs en in de boekhandel.