Symposium leenrecht op 12 december 2011 in Brussel

Berichten in deze discussie

Permalink Antwoord van Hannes Cannie op 1 December 2011 op 15.20

Ik zal er alleszins aanwezig zijn Stefaan, ter vertegenwoordiging van Locus, maar laat dat geïnteresseerden niet tegenhouden of afschrikken... :-)

Permalink Antwoord van Hannes Cannie op 16 December 2011 op 11.15

Nu het symposium achter de rug is, een verslag:

Het symposium begon met drie presentaties over de stand van het leenrecht (en de praktische afwikkeling van inning en verdeling van de leenrechtvergoeding) in België en Nederland. De bedoeling was om inspiratie te putten uit het Nederlandse voorbeeld, met het oog op de constructie van het nieuwe Belgische KB. Een recent arrest van het Europees Hof van Justitie heeft namelijk uitgewezen dat het huidige Belgische systeem, dat enkel kijkt naar het aantal ingeschreven leden van de openbare uitleeninstelling om de verschuldigde vergoeding te bepalen, niet voldoende rekening houdt met het nadeel dat auteurs lijden en geen ‘passend inkomen’ voor de auteurs garandeert. Gunther Aelbrecht van de FOD Economie beklemtoonde dat de besprekingen ivm het nieuwe KB begonnen zijn en dat het de bedoeling is om op relatief korte termijn een evenwichtige oplossing te vinden.

Waar we vooral naar uitkeken, was het daaropvolgende debat over de toekomst van het leenrecht in België. Hierbij zaten een aantal belangrijke stakeholders rond de tafel: Gunther Aelbrecht van de FOD Economie, Carlo van Baelen, directeur van het Vlaams Fonds voor de Letteren, Erik Vlaminck, voorzitter van de Vlaamse Auteursvereniging (VAV), professor Roger Blanpain, voorzitter van VEWA en Bruno Vermeeren, coördinator van de VVBAD, die de bibliotheeksector vertegenwoordigde. Van het kabinet van minister Schauvliege was niemand aanwezig. Het debat werd gemodereerd door Benoit Proot, directeur van Reprobel.

Het debat was gesponnen rond een aantal vragen, waarvan de meest relevante voor de bibliotheeksector zijn: moet de leenrechtvergoeding omhoog, en zo ja, wie zal dat betalen?

De vertegenwoordigers van de auteurs en de beheersvennootschappen vinden dat de leenrechtvergoeding omhoog moet. Hiervoor verwijzen ze naar de situatie in Nederland, waar het geïnde bedrag ongeveer tien keer zo hoog ligt als in België (15 miljoen euro/jaar versus 1.5 miljoen euro). Dit laat toe dat in Nederland veel hogere bedragen aan de auteurs worden uitbetaald. Ook Bruno Vermeeren van VVBAD (en Jan Braeckman, directeur van Bibnet, die vanuit het publiek het debat mee spijst) vindt dat auteurs recht hebben op een degelijke vergoeding, maar dat men zich niet blind mag staren op de Nederlandse situatie. De kost van de leenrechtvergoeding komt in Nederland op 1 euro/inwoner en in Vlaanderen op 20 eurocent/inwoner. Maar in Groot-Brittannië en Duitsland ligt de kostprijs per inwoner nog lager dan in Vlaanderen. Vlaanderen lijkt dus met de huidige regeling Europees helemaal niet slecht te scoren…

Welke criteria dienen gehanteerd te worden om de vergoeding te bepalen? In Nederland is het enige criterium het aantal uitleningen. Maar een heffing doen per uitlening zou het zogenaamde ‘Mattheus-effect’ in de hand kunnen werken: de populaire auteurs, die sowieso al goed boeren, halen dan ook het grootste deel van deze leenrechtvergoeding binnen. Daarom stelt Erik Vlaminck (VAV) voor om eventueel de aanwezigheid van boeken in de bib als maatstaf te nemen. Een ander voorstel luidt een eenmalige heffing bij de aankoop van een boek door te voeren. Nog een ander voorstel is om een combinatie te nemen van het aantal uitleningen en een ‘democratische’ factor. Zo heeft Carlo van Baelen het over een ‘culturele correctie’ voor onder andere bibliotheken. Dit is een interessante zienswijze, die zou toelaten de decretale opdracht van openbare bibliotheken op vlak van cultuurspreiding en -participatie (wat ook een laagdrempelige toegang tot informatie impliceert) in rekening te nemen.

Maar het belangrijkste: wie zal dat betalen? De Vlaamse Overheid staat alvast niet te springen om dat toekomstige hogere bedrag nog steeds op zich te nemen. Hoog kans dus dat de rekening naar de gemeenten komt en die beslissen dan: wordt dit bedrag afgetrokken van het budget voor de bib, of wordt dit doorgerekend aan de gebruikers? In Nederland is het zo dat de bib betaalt, maar die kiest zelf hoe ze dit budget genereert. Zo zijn Nederlandse bibliotheken niet te beroerd om deze kosten door te rekenen aan de leden (voor minderjarigen kunnen de kosten van het bibliotheeklidmaatschap oplopen tot 9 euro/jaar). Erik Vlaminck werpt in dat verband op dat 96% van de aangesloten leden van de VAV vindt dat er geen enkel taboe is om gebruikers te laten meebetalen (maar: dat mag geen drempels creëren voor hen die dit niet kunnen betalen). In dit opzicht wordt ook verwezen naar de participatiesurvey van 2009, die ook naar de betalingsbereidheid van de Vlaming voor cultuurparticipatie peilde. Hieruit zou blijken dat wat Vlamingen bereid zijn te betalen voor het totaalpakket aan bibliotheekdiensten hoger ligt dat wat nu in werkelijkheid wordt betaald.

Bruno Vermeeren waarschuwt voor deze manier van denken en vestigt de aandacht op de specifieke Nederlandse situatie. Daar is op vlak van doelstellingen van de bib niet veel gespecificeerd. Gevolg is dat Nederlandse bibliotheken veel meer aan commerciële dienstverlening doen, en daardoor noodgedwongen de kosten moeten doorrekenen aan hun publiek. Dit staat in schril contrast met de Vlaamse situatie, waar openbare bibliotheken een heel duidelijke decretale opdracht van algemeen belang hebben. Daarnaast wijst Bruno op een recent onderzoek naar lees-, leen- en koopgedrag. De resultaten hiervan zijn nu nog niet beschikbaar, maar als er een positief verband blijkt tussen leen- en koopgedrag, dan zal dat zeker ook een aspect zijn dat moet meegenomen worden in de discussie. Tenslotte vraagt Bruno ook nog aandacht voor de budgettaire realiteit, we zitten in een recessie en specifiek gemeenten zullen het de komende jaren budgettair erg moeilijk krijgen. Professor Blanpain repliceert dat dé manier om de recessie op te lossen het bevorderen van creativiteit is, dus auteurs moeten worden aangemoedigd. Bruno reageert hierop heel gevat dat creativiteit niet mogelijk is zonder laagdrempelige toegang tot informatie.

In laatste instantie wordt het voorstel om de leenvergoeding te innen door een heffing op de aankoopprijs van boeken nog besproken. Concreet zou dit erop neer komen dat de bibliotheken een deel van hun korting afstaan aan een fonds voor leenvergoedingen, te regelen via de boekhandel. De boekhandelsector is in elk geval geïnteresseerd om te sleutelen aan de huidige kortingen omdat de onafhankelijke boekhandel uit de markt wordt geconcurreerd door de ketens. De leenvergoeding zou een hefboom kunnen zijn in dit dossier.

Het was een eerste open confrontatie tussen de betrokken partijen, waarin Bruno Vermeeren (VVBAD) de argumenten van de bibliotheeksector sterk heeft vertolkt, vanuit het publiek geruggesteund door Jan Braeckman (Bibnet). De onderhandelingen over het nieuwe KB zijn nu aan de gang, de argumenten zullen worden meegenomen, en er is ook nog overleg voorzien met het steunpunt en de belangenbehartiger.

Permalink Antwoord van Bruno Vermeeren op 16 December 2011 op 14.00

Misschien nog een kleine aanvulling op het verslag van Hannes:

• Het viel me op dat er door de Nederlandse sprekers geen enkele argumentatie gegeven werd om de hoogte van het bedrag dat zij innen aan leenvergoeding te verantwoorden. Het ging om een 'lump sum' die ooit bepaald was, allicht in een onderhandeling. Er bestaat met andere woorden geen formule om de hoogte te bepalen, het gaat om onderhandelingen.
• Het viel al evenzeer op dat in de inleiding plots ook Denemarken een buurland van België was. Kwestie van het gemiddelde hoog genoeg te leggen. Ook Denemarken int naar Europese normen hoge bedragen. En Luxemburg was géén buurland meer. Van een hertekening van de Europese kaart gesproken!

Permalink Antwoord van Margot Collet op 16 December 2011 op 14.32

Bedankt voor het verslag!

Permalink Antwoord van Jan Collet op 20 December 2011 op 20.35

Hannes, bedankt voor dit verslag.