Max. 15% bibliotheekkorting? Zwijgen is applaudisseren

Gisterenmiddag was er een gedachtewisseling over de gereglementeerde boekenprijs in de commissie cultuur van het Vlaams parlement. 

Voor de bibliothecarissen die geen tijd vinden voor de video van dit 40 boeiende minuten durende politiek debat: hieronder een korte samenvatting van de hoogtepunten die ik onthouden heb over de maximale bibliotheekkorting, met daaronder mijn reactie. 

Bijna alle fracties delen de bezorgdheid van bibliotheken over de impact van de maatregel op de collecties en willen dat de maximale bibliotheekkorting verder onderzocht wordt.  Ook wordt er door heel wat fracties gehamerd op het belang van een goede nulmeting, zowel wat betreft de huidige situatie bij de bibliotheken als die van het brede boekenlandschap. 

Caroline Bastiaens (CD&V) komt als eerste aan het woord en stelt een gefaseerde uitrol van de maximale bibliotheekkorting voor, om de onmiddellijke impact op de collectiebudgetten te milderen.

Marius Meremans (NV-A) stelt dat de bibliotheeksector verdeeld is.

Yamila Idrissi (sp-a) stelt dat niemand vandaag weet welke kortingen de verschillende bibliotheken genieten en dat er een zeer grote verscheidenheid is:  de ene bibliotheek krijgt 25% korting en de andere moet het met 9% stellen.

Bart Caron (Groen) stelt dat de tegenstand vanuit de bibliotheeksector overroepen wordt en dat hij denkt dat 90% van de bibliothecarissen voorstander is van een maximale bibliotheekkorting van 15%.  Hij vindt dat de kritiek gerelativeerd moet worden omdat er geen eerlijk verband is met de gevolgen van de afschaffing van het decreet op lokaal cultuurbeleid en de besparingen.  Dat heeft voor een psychologische barrière gezorgd, waaruit de reactie van de tegenstanders is ontstaan. 

Slechts 2 regiowerkingen en enkele individuele bibliothecarissen hebben hem laten weten dat ze de maximale bibliotheekkorting geen goed idee vinden, nadat de VVBAD dit maandenlang mee had onderhandeld met het Boekenoverleg .   De houding van deze bibliotheken is niet correct.  Deze houding kan correct zijn op de korte termijn, want bibliotheken kunnen minder boeken kopen met hun budget.  Volgens Frans onderzoek is dit effect echter na twee tot vier jaar uitgevlakt. 

De bibliotheken gebruiken hetzelfde argument als de meneer van Carrefour: als de korting daalt, dan gaan ze minder titels kopen.  De uitgebreide nota van boek.be gaat in de Q&A, waarin heel wat tegenargumenten worden weerlegt, ook op dit facet in.  De lange termijn gaat echter niet alleen over het volume, maar ook over diversiteit van de collectie.  

We willen een brede waaier van uitgaven: zowel bij de uitgever, in de boekhandel als in de bib.  Als één van die drie spelers dit bemoeilijkt, dan heeft dat gevolgen voor de andere twee.  Als bibliotheken alleen maar willen braderen op de prijs van de bestsellers en daar veel exemplaren van kopen omdat veel mensen tegelijk de nieuwe Aspe willen uitlenen, dan is dat een argument dat bij mij niet pakt. Koop dan een exemplaar van Aspe minder en koop een ander boek in de plaats.  

De gereglementeerde boekenprijs is noodzakelijk voor de kwetsbare uitgaven, de kwetsbare boekhandels en de kwetsbare uitgeverijen of kwetsbare onderdelen van uitgeverijen en niet voor de mainstream.   Bart Caron zegt in 99% van de gevallen aan de kant van de bibliotheken te staan, maar hierin niet.

Sven Gatz (Open VLD) wil o.m. de impact van de maatregel op bibliotheken en de praktische uitwerking van de maatregel verder onderzoeken.  Tegen oktober wil hij een voorstel voor de gereglementeerde boekenprijs klaar hebben.

Tot zover de hoogtepunten.  Ik weet niet of er een eerlijk verband is met Caroline Bastiaens die op het einde haar voorstel van de gefaseerde uitrol herhaalt, maar check toch maar even de mondspieren van Bart Caron rond 44:35u.   

Mijn samenvatting van de nogal omvangrijke inhoud van Bart Caron komt nog harder en minder genuanceerd over dan wanneer je het hem hoort zeggen.  Hij gaf aan al 20 jaar vanuit diverse functies aan de wieg van de gereglementeerde boekenprijs te timmeren, samen met “oud-strijder” Carlo Van Baelen: de oud-voorzitter van het VFL die tijdens de hoorzitting stelde dat bibliotheken en lokale besturen al jarenlang de kleine boekhandel aan het wurgen zijn.

Maar laten ik even op deze inhoud ingaan:

90% van de bibliothecarissen is voorstander van de maximale bibliotheekkorting van 15%
-> terwijl onze sector eerder nog verdeeld was met een (klein?) aantal voorstanders die zich vooral in stilte hullen is zwijgen ondertussen applaudisseren geworden.

Er is geen eerlijk verband met de besparingen
-> Dat klopt, maar de impact van deze maatregel gaan we net zo hard voelen en komt bovenop alle eerdere, huidige en toekomstige besparingen.  In een klimaat zonder besparingen was dit voorstel voor bibliotheken net zo problematisch geweest als... de besparingen.

Bibliotheek = Carrefour
-> Ik begrijp nog steeds niet vanwaar deze hardnekkige vergelijking komt.  Carrefour en andere grote ketens worden verweten om uitgevers onder druk te zetten om extreme kortingen toe te kennen op bestsellers.  Ik vermoed dat het Frans onderzoek waarnaar Caron verwijst betrekking heeft op het dreigement van de grootwarenhuizen om minder titels in te kopen bij een lagere korting. 

Wat wij daar als bibliotheek mee gemeen hebben is me een raadsel:

- We onderhandelen niet over korting: we krijgen vandaag een korting die te nemen of te laten is en zetten niemand onder druk.  Prijs én service bepalen vandaag waar besteld wordt.  Grote spelers investeren stevig in verregaande vormen van service die voor kleine boekhandels vaak niet haalbaar zijn. Het lijkt me onmogelijk om alle huidige en toekomstige vormen van extra service aan bibliotheken waterdicht decretaal te verankeren met een bijbehorende minimale kostprijs, waardoor deze na invoering van de maximale bibliotheekkorting mogelijk nóg goedkoper of zelfs quasi gratis kunnen aangeboden worden. Zelfs vandaag kan je bij de grote spelers al boekhoudkundig kiezen: meer korting op je boeken en minder op het kastklaar maken óf andersom.  Tot zover dus de terecht beoogde ademruimte voor de kleine boekhandel.

- Bibliotheken kiezen er niet voor om minder titels te bestellen: ze krijgen bij een maximale bibliotheekkorting van 15% minder titels voor hun collectiebudget en doen er, in tegenstelling tot de grootwarenhuizen, net alles aan om dit budget op peil te houden.  In onze stoutste dromen verhogen we dit zelfs met het percentage dat we door de maximale korting verliezen en is er geen enkel probleem meer, maar helaas…

- Na 2 tot 4 jaar zullen we het inderdaad gewend zijn om elk jaar een bepaald percentage minder titels aan onze collectie toe te voegen.  Het effect lijkt me daar echter niet door uitgevlakt: de collectie wordt op lange termijn kleiner óf ze wordt minder snel vernieuwd en verouderd steeds meer.  Van zodra we het punt bereiken waarop onze klanten hierop afknappen komen we in een neerwaartse spiraal.

Diversiteit van de collectie versus braderen op bestsellers
-> Ook wat bibliotheken te maken hebben met het onder te prijs verkopen van bestsellers is me niet duidelijk.  Wanneer wij een exemplaar van de laatste Aspe minder zouden kopen, dan zouden we geen exemplaar van de laatste Aspe kopen.  Ik ben het volmondig eens met Bart Caron dat we bij elke vorm van besparingen op ons collectiebudget erover moeten waken dat dit zo min mogelijk ten koste gaat van de diversiteit van ons aanbod, maar we kunnen niet eindeloos populaire titels blijven schrappen.  Deze titels zijn noodzakelijk om ervoor te zorgen dat brede bevolkingsgroepen langs onze rekken blijven lopen, waar ze ook meer kwetsbare uitgaven kunnen ontdekken.  Vlaamse bibliotheken hebben geen traditie van veel exemplaren van dezelfde titel kopen, dus je kan ons ook niet vragen om die op te geven.

Tot slot:

Voor de gemiddelde consument heeft de gereglementeerde boekenprijs enkel een gevolg voor de soldenprijs die hij vandaag op sommige plaatsen betaalt voor een bestseller.  Bibliotheken zouden met de maximale bibliotheekkorting van 15% voor élke titel meer betalen dan vandaag. 

Ik blijf het al bij al een zeer vreemde logica vinden om de meest ingrijpende marktcorrectie net toe te passen op een marktcorrigerend instrument als de bibliotheek en zie nog steeds niet hoe kwetsbare boekhandels en kwetsbare uitgeverijen echt beter gaan worden van de maximale bibliotheekkorting.

Het ziet er – denk ik - momenteel echter naar uit dat er hoe dan ook een vorm van maximale bibliotheekkorting in het decreet zal komen te staan.  Als alle bibliothecarissen rustig blijven zwijgen en verdeeld zijn, dan vrees ik ervoor dat dit wel eens de oorspronkelijke vorm zou kunnen worden die in het voorstel van het Boekenoverleg staat: 15% voor elke bib van zodra het decreet wordt uitgevoerd.

Over de getrapte maximale bibliotheekkorting die Bibnet en VVBAD op de hoorzitting verdedigden is tijdens de gedachtewisseling alvast niet gesproken.  Ik ben benieuwd of de gefaseerde invoering meer gehoor vindt.

Op boekenvak.be lijken onze partners daar alvast niet voor staan te springen: Boek.be blijft het feit dat ze onze bezwaren al in januari kenden nog steeds verzwijgen en verwijt VVBAD en Bibnet een onverwachte koerswijziging tijdens de hoorzitting op 22 juni die een gevolg zou zijn van de afschaffing van het decreet.

Beleefd reageren op dit soort van berichtgeving is jammer genoeg niet mogelijk: kritische reacties worden blijkbaar niet gevalideerd (of toch niet wanneer ik ze schrijf).