Een regiobibkaart of een Vlaamse “behalve”-bibkaart?

Maandag woonde ik de EBS-workshop bij met de BIDOC-bibliotheken, want op de Aleph-dag kon ik niet.  In het namiddaggedeelte lag de focus op samenwerking: hoe ver willen bibliotheken hierin gaan en hoe moet het EBS eruit zien om dit allemaal mogelijk te maken?

De structuur waarin we bevraagd werden was prima, maar stuurt de potentiële samenwerkers nogal sterk in de richting van regionale samenwerking.  Ik draag het regiobib-idee best wel een warm hart toe, maar de regio is lang niet voor alles het aangewezen niveau of antwoord.

In 2006 zijn we samen met Zaventem en Leuven als eersten tot het PBS Vlaams-Brabant toegetreden.  Het duurde niet lang voor er afgesproken werd dat je met onze lidkaarten in alle PBS-bibliotheken terecht kan.  Gebruikers vinden dit fantastisch.  Plots kregen we mensen van Leuven, Zaventem, Dilbeek en Halle in onze bib, die om god weet welke reden regelmatig in Londerzeel moeten zijn.  Bij een handvol klanten merken we zelfs dat ze zeer actief én met de glimlach meerdere bibliotheken tegelijk plunderen.  In de loop der jaren werd dat PBS steeds groter en werden haar klanten steeds blijer.

Een financiële aderlating voor de gemeenten?  De keldering van onze  inkomsten uit lidgeld?  Vergeet het!  Eender welke bezoeker betaalt lidgeld in de eerste bib waar hij komt nadat de termijn verstreken is.  Met wat geluk gaan we dus met de centen van Zaventem, Dilbeek en Halle lopen.  Omgekeerd zal er ook al wel eens een verdwaalde Londerzelenaar zijn portefeuille bovengehaald hebben bij één van onze PBS-collega’s. 

Enerzijds is het dus puur toeval in welke bib het lidgeld betaald wordt, anderzijds merken we dat net vaak de mensen die al een tijdje niet meer in een bib zijn geweest onze drempel weten te overwinnen.  Ze moeten één keer voor iets bij ons zijn, maar ze weten dat ze daarna met hun hernieuwde lidmaatschap ook terug van de eigen bib gebruik kunnen maken.  Soms wordt een stukgelopen relatie gered door een beetje ontrouw op het juiste moment.

Gemeenten die nog leengeld aanrekenen voor dvd’s mogen zich aan extra inkomsten verwachten: de polygame bibbezoeker blijkt nogal vaak een fervent grootverbruiker van films en tv-series.  Gemeenten die het zonder leengeld moet stellen hebben nog altijd de boetes: gegarandeerd komt wie van ver moet komen vaker te laat. 

En alles werkt in beide richtingen.  Wij ontvangen de Dilbekers met open armen en Dilbeek doet exact hetzelfde met de Londerzelenaar.  Geen verlies aan inkomsten, maar net een toename van bibliotheekgebruik en een gevoelige uitbreiding van de dienstverlening en klantvriendelijkheid.  Alleen De Post verliest eraan, want IBL is niet langer meer voor iedere klant even noodzakelijk en doorverwijzen is beter verkoopbaar.

Hoe moet dit nu verder?  Gaan we de luxe van onze PBS-kaart opgeven voor de verkapte armoede van een regiokaart?  Houden we onze PBS-kaart verder in leven, inclusief de uitsluiting van de niet PBS’ers en zo nodig met militairen aan de in bibliotheekland verdampte provinciegrenzen?

Of gooien we de boel open en gaan we eindelijk voluit voor een Vlaamse bibliotheekkaart?

Ik voel aan mijn kleine teen dat het in dit laatste geval onvermijdelijk een “behalve”-kaart gaat worden: “Uw bibkaart is geldig in alle Vlaamse bibliotheken, behalve in…”.  Het spook van de shoppende bibbezoeker, die net na het verstrijken van zijn lidmaatschap steevast de dichtstbijzijnde bib zonder lidgeld opzoekt, duikt op.  In een context waarin je online je lidmaatschap kan hernieuwen valt hier nog wel iets voor te zeggen en moet daar inderdaad een oplossing voor gevonden worden.  In de fysieke wereld stelt het verlies aan inkomsten dat deze - volgens sommige taalkundigen significante - groep veroorzaakt al bijna tien jaar twee keer niets voor.

Toch bekt “in heel Vlaanderen, behalve in…” nog altijd stukken beter dan “in alle bibliotheken van onze regio, zolang je de juiste richting uitgaat en onze regiogrenzen niet overschrijdt”.  Vraag mij niet om de bibliotheken van mijn regio op te noemen en vraag onze bezoekers niet om ze te onthouden. En vraag ze helemaal niet om hun dagdagelijkse verplaatsingen tot die gemeenten te beperken.

Een Vlaams bibliotheekreglement zou een mooie volgende stap zijn, maar is zeker geen noodzakelijke voorwaarde voor een Vlaamse bibliotheekkaart.  Een gemeenschappelijk reglement maakt het voor de mobiele bezoeker een heel stuk eenvoudiger en helderder.  Bovendien zouden we dan eindelijk eens statistieken, die niet langer appelen en peren zijn, kunnen vergelijken met elkaar. 

Uiteraard zal de “behalve”-groep daarbij nog een stuk groter zijn.  Uiteraard worden dit even oeverloze als betekenisloze discussies over een uitleentermijn van 3 of 4 weken en over 10, 15 of 20 te ontlenen bibliotheekmaterialen.  Uiteraard slagen we er niet in om onze tarieven op elkaar af te stemmen en zijn er kunstgrepen nodig.  Maar dat is allemaal voor later.

Wie wil er alvast graag toetreden tot het Vlaamse bibliotheekkaartsamenwerkingsverband en wie wil liever (of noodgedwongen) een “behalve” zijn?  Wie kan zijn lokaal bestuur niet overtuigen met het bijkomende argument “Alle Vlaamse bibliotheken doen mee, behalve…”?

Er dient door niemand een licentiekost aan onze gemeente betaald te worden en Londerzeel hoeft niet bedankt te worden op flyers en ander promotiemateriaal.