E-boeken, een mijlpaal?

Collega's,

Iedereen kijkt reikhalzend uit naar het e-boekplatform in onze sector. In Mijlpaal, een column van collega Paul Wouters in het jongste nummer van Meta, stelt deze dat het intekenen op het aanbod van e-boeken een nieuwe mijlpaal zou kunnen betekenen in de geschiedenis van het bibliotheekwezen in Vlaanderen. Ik wou dat het zo was, maar heb mijn twijfels. Er zullen ongetwijfeld veel bibliotheken intekenen - wie niet intekent, zal immers gebrandmerkt worden en het project geen kans gunnen -, maar of het een schot in de roos wordt of een schot voor de boeg, valt nog af te wachten. Het zou wel eens een Digileenscenario kunnen worden. Verschillende collega's die ik sprak zijn het met mij eens dat het aanbod zeer mager en niet actueel is en dat de lezer daarvoor bijgevolg NIET zal willen betalen. Bovendien las ik midden de verlofperiode een klein bericht in de krant dat een aantal (belangrijke literaire) uitgevers onder eigen vlag een e-bookplatform zullen oprichten. Ik zou dus nog even uitkijken met die mijlpaal.

Wie is dezelfde mening toegedaan wat betreft het magere annbod?

Jan Bib

Harelbeke

Aanraden

0 leden vinden dit leuk

Berichten in deze discussie

Permalink Antwoord van Geert Puype op 18 September 2013 op 14.01

Tim,

Het leenrecht is het recht om zonder toestemming van de auteur en uitgever boeken te ontlenen. Daar staat een leenvergoeding tegenover die momenteel door de Vlaamse overheid betaald wordt.

Als er ooit een leenrecht voor digitale informatie komt, zal er hoe dan ook een leenvergoeding tegenover staan. Het auteursrecht, waarvan het leenrecht een onderdeel is, wordt op internationaal niveau beslist en voor Europa is het de Europese Commissie die de onderhandelingen voert. Maak je geen illusies : op dat niveau wegen de belangen van de Vlaamse of Nederlands uitgevers niet zwaar maar wel de grote softwarebedrijven zoals Microsoft, Apple, filmconcerns, enz. Ik vrees, als er al ooit een leenrecht voor digitale content zal komen, dat de gebruikers daarvoor fors zullen moeten betalen.

Geert Puype

Permalink Antwoord van Johan Delaure op 23 September 2013 op 11.20

Beste,

In de post van Jan en in de reacties worden heel verschillende aspecten van het e-boeken verhaal aangeraakt. Hierbij wil ik graag reageren op een al te gemakkelijk doorspelen van de zwarte piet aan de uitgevers. Achter sommige opmerkingen lijkt het alsof dat er een beeld leeft waarin de uitgevers gelijkgesteld worden met haaien die erop uit zijn de bibliotheken te zien leegbloeden of waar de uitgevers tekeer gaan als een Dulle Griet die zelfs voor de poorten van de hel gaat roven en moorden. Uiteraard willen uitgevers winst maken. Hoe meer, hoe beter. Vermits ze geen gemeenschapsinstellingen zijn, gaan ze immers failliet als ze geen winst maken. Uitgevers weten echter ook heel goed dat ze leven van een leescultuur en dat de openbare bibliotheek die mee helpt creëren. Iets anders is of dat dat betekent dat bibliotheken onbeperkt e-boeken moeten kunnen ter beschikking stellen zodat mensen onbeperkt van thuis uit met een paar klikken eender welk e-boek kunnen lezen. Immers, in deze laatste wereld gaan mensen nog nauwelijks willen geld spenderen om een boek 'nieuw' te hebben, als ze het willen, moeten ze immers maar klikken en niet betalen.

Uitgevers zullen ook wel inzetten op het verhuren van de toegang tot e-boeken. Tenminste als daar een markt voor is. En voorzichtig. Ze zullende kaart van de verhuur niet meteen volluit trekken. Ze zien nog altijd liever verkoop dan verhuur.

En dan rijst de vraag of als de uitgevers gaan verhuren, er nog iets te doen is voor de bibliotheken?

De vraag zoals recent gesteld, verwijst naar een bericht dat in de zomer van 2013 op een aantal kanalen verscheen. Het bericht meldt dat WPG en Lannoo een aanvraag hebben ingediend bij de mededingingsautoriteit in Nederland of ze een joint venture mogen oprichten om e-boeken te verdelen. WPG en Lannoo hebben dus nog geen joint venture. Beide uitgeversconcerns hebben hier ook niet over gecommuniceerd. Het bericht gaat dus niet over een "press release" van de firma's. Ze geven ons ook aan dat wat er her en der is verschenen, louter speculaties zijn. WPG (Nederland) en Lannoo (Nederland) zijn nog niet samen een spotify voor e-boeken aan het opzetten. Het initiatief om iets samen te doen, komt er allicht wel nadat gebleken is dat de bouw van het Nederlandse E-boek platform niet tot het verhoopte commerciële succes heeft geleid.

Toch aannemend dat dit kan leiden tot een nieuwe dienstverlening en verder denkend op de speculaties en wat we dan mogen verwachten, kunnen we alvast concluderen dat het niet gaat om een vergelijkbaar "uitleen"-model maar om een commercieel model. Het zou gaan om een spotify-for-books model: je krijgt toegang tot een (afgeperkt) pakket boeken en je mag daarin online zoveel lezen als je wil/kan of als is toegestaan (bv. het is toch ‘maximaal 3 boeken per maand’). Je betaalt daarvoor een maandelijks bedrag. Het gaat dus om een huur en een online dienst die uitgaat van de uitgevers zelf. Boeken van andere uitgevers zien we er niet snel in aangeboden worden.

Hier tegenover staat het aanbod e-boeken in de bib, een aanbod zonder direct commercieel oogpunt, een selectie e-boeken van meerdere uitgevers, die tijdelijk kunnen gelezen worden (gedurende 4 weken), en die offline kunnen gelezen worden, naast een vrije raadpleging in de bib. De meerwaarde van de bib op termijn is daarbij bovendien niet het ter beschikking stellen zelf, maar het toeleiden tot. En een beetje ervaring met e-boeken aanbieden is daarbij zeker nodig. (En dat is ook deel van het antwoord op de vraag wat onze rol is als de e-boeken vrijelijk via de piratenwebsites kunnen bekomen worden.)

Daarbij merken we op dat de uitgevers zelf twijfelen over hoe ze moeten inzetten op e-boeken en welke prijzen ze willen vragen. Hun maatstaf is nog altijd wat ze vandaag verdienen aan een verkocht fysiek exemplaar. En liefst nog meer. De 5 euro voor 3 uitleningen waarmee wij nu uitpakken, bekijken ze met gemengde gevoelens: goed dat het niet gratis is, maar eigenlijk blijft het te weinig voor het lezen van een boek. In hun commercieel verhuurmodel zullen ze dus niet snel onder de 'bib prijs' gaan. Ze zijn er immers als de dood voor dat de prijswaarde van de e-boeken devalueert.

Johan

Permalink Antwoord van Tim Lerno op 23 September 2013 op 14.46

Johan,

Ik denk niet dat de grote uitgevers er vandaag op uit zijn om bibliotheken te zien leegbloeden, maar vrees dat bibliotheken laten verder groeien en bloeien evenmin op hun agenda staat. Wereldwijd bepalen uitgevers of bibliotheken hun e-books mogen aanbieden aan bibliotheekklanten en aan welke voorwaarden dit mag gebeuren. Ze doen dit vanuit commercieel oogpunt, waar niets mis mee is: dat is immers de aard van het beestje. In hun plaats zou ik minstens dezelfde voorwaarden eisen.

Met het leenrecht verleent de wetgever aan bibliotheken het recht om alle gedrukte boeken uit de collectie te ontlenen aan bibliotheekklanten binnen de voorwaarden van het lokale bibliotheekreglement. Om te vermijden dat auteurs en uitgevers hier een financiële kater aan over houden moeten bibliotheken een fysiek exemplaar aanschaffen van elk boek dat ze wensen te ontlenen. Alleen al hierdoor overleven heel wat kleine kwalitatieve uitgeverijtjes net dankzij het aankoopbeleid van bibliotheken. Anderzijds bepaalt de wetgever in overleg met de uitgevers- en de bibliotheeksector een aanvullende leenrechtvergoeding.

Als gemeenschapsdienst zouden wij ons een stuk zekerder voelen over de toekomst van onze uitleenfunctie wanneer het leenrecht wordt uitgebreid met e-books. Het leenrecht voor e-books voorstellen als "bibliotheken die onbeperkt e-boeken moeten kunnen ter beschikking stellen zodat mensen onbeperkt van thuis uit met een paar klikken eender welk e-boek kunnen lezen." is een utopische karikatuur die onbetaalbaar zou zijn. Daarvoor hebben we de bib niet nodig: dat doen de piraten al.

Uiteraard zijn er voorwaarden nodig bij het uitlenen van e-books, maar mijn punt is dat deze bepaald dienen te worden door een speler die zowel met het algemeen belang als met de diverse commerciële belangen rekening kan houden: de wetgever. Enkel op die manier kunnen er evenwichtige afspraken gemaakt worden op lange termijn die voor iedereen bindend zijn en die niet plots onderuit gehaald kunnen worden door wijzigingen in de markt of in de commerciële strategie van één of enkele grote uitgevers.

Ik ben een grote voorstander van diverse vormen van privaat-publieke samenwerking en van win-win-situaties in het algemeen. Grote uitgevers zijn de vijand niet, maar we moeten onszelf toch ook niet wijsmaken dat ze voor nu en altijd onze vrienden willen zijn? Zeker niet in een markt waarin verkoop op termijn het onderspit delft voor toegang en verhuur.

Mvg
Tim Lerno
Bib Londerzeel

Permalink Antwoord van Bruno Vermeeren op 26 September 2013 op 14.03

Er wordt door internationale bibliotheekorganisaties geijverd voor een leenrecht voor e-boeken. De eLending principles van IFLA vormen daarvoor een houvast (zie ook het volgende nummer van META). Eblida, de Europese koepel van bibliotheekverenigingen, werkt aan een campagne rond e-boeken. Dat is belangrijk, want als er een leenrecht voor e-boeken komt, zal dat in eerste instantie Europees geregeld moeten worden. In het voorjaar van 2014 zou die campagne ook in Vlaanderen zichtbaar moeten zijn. De timing is belangrijk, gezien de (Europese) verkiezingen.

Dat is werk van lange adem. Het is belangrijk dat we ondertussen ook in de praktijk stappen vooruit zetten. Ik heb bedenkingen bij het model dat nu door Bibnet aangeboden wordt, maar het is een stap vooruit, al is het maar omdat het een gelegenheid biedt om met de gebruikers en met het eigen bestuur in gesprek te gaan over de mogelijkheden die e-boeken bieden en de beperkingen waar bibliotheken tegenaan lopen.

Als we e-boeken in de bib willen op eenzelfde manier als 'gewone' boeken, dan zullen we daar in elk geval voor moeten vechten. Daarin volg ik Tim (en Cornershop) ;-)

Permalink Antwoord van Paul Van Goethem op 26 September 2013 op 14.55