E-boeken lenen in Quebec: hoe het ook anders kan

In Canada zijn bibliotheken verplicht om boeken bij lokale boekhandels te kopen.  Voor e-boeken is er geen wettelijke regeling, maar van bij de aanvang van het pilootproject Pretnumerique.ca in 2011 was er overeenstemming om dit ook in de digitale tijd te handhaven.  Met Demarque werd een systeem opgezet dat de aankopen van bibliotheken automatisch verdeeld over de verschillende lokale online boekhandels.

Canadese uitgevers zien er helemaal geen graten in om hun verdienmodel voor het papier gewoon door te trekken naar het e-boek, mits enkele evenwichtige correcties.  Ze zijn overtuigd van de meerwaarde van bibliotheken bij de promotie en de verspreiding van het papieren boek en zien in dat deze bij e-boeken alleen maar nog belangrijker is geworden.  In de praktijk is de bib immers zowat de enige lokale speler die zich actief bezighoud met  vorming en ondersteuning bij het e-lezen en dus ook met het aanjagen van deze jonge groeimarkt.  Daarnaast is de bib voor elke uitgever een belangrijke markt op zich.  Ze koopt immers niet enkel best-sellers, maar ook poëzie, kinderboeken,…   Jaarlijks zijn de bibliotheken uit Quebec goed voor de aankoop van meer dan 100 000 e-titels: maar liefst 25% van de totale verkoop van e-boeken!  Uitgevers beseffen dat bibliotheken als geen ander in staat zijn om hen te informeren over het gedrag en de verwachtingen van lezers in het digitale tijdperk.

Bibliotheken kopen hun e-boeken aan de consumentenprijs, vermoedelijk een unicum in de bibliotheekwereld.  Omdat e-boeken maar niet willen verslijten wordt er gewerkt met licenties die beperkt zijn tot 55 uitleningen, evenwel zonder beperking in de tijd.  Daarnaast kan er onbeperkt gelezen worden binnen de muren van de bib.  Elke bibliotheek bepaalt zelf zijn uitleenvoorwaarden, zonder dat uitgevers eisen stellen: aantal uitleningen per lener, uitleentermijn,…  Leengeld is in Canada helemaal niet aan de orde: een actieve lidkaart van de bib volstaat om e-boeken te lenen.  Bibliotheken kunnen er zelf voor kiezen of ze een koopoptie (link naar de boekhandel) toevoegen aan hun catalogus.

Net als bij ons wordt er voor papieren boeken een leenrechtenvergoeding aan de rechthebbenden betaald, terwijl er voor e-boeken nog geen wettelijke regeling is en dus niets betaald wordt.

De keuze voor dit model was in de eerste plaats pragmatisch: men wou een manier vinden om met beproefde technologie snel en laagdrempelig e-boeken tot bij de lezer te krijgen, die, in een tijd waarin nog niet iedereen een mobiele dataverbinding heeft met zijn tablet, offline gelezen kunnen worden.

Een nadeel van dit model is het one copy/one user-principe: een e-boek kan slechts door 1 lener tegelijk geleend worden, maar zowel uitleningen als reservaties zijn gratis.  Persoonlijk lijkt het me veel gezonder om dit soort nieuwe kansen die de technologie ons biedt te gaan aanpakken vanuit een evenwichtig model dat zichzelf bewezen heeft.  In overleg met de uitgevers zou er bijvoorbeeld een tarief kunnen afgesproken worden waarmee de bib een eenmalige extra uitlening kan afkopen, die uiteraard geheel of gedeeltelijk kan doorgerekend worden naar klanten die niet willen wachten op het boek.  Gratis of goedkope basisdienstverlening, aangevuld met comfortdiensten tegen betaling: het blijft ook in digitale tijden een na te streven uitgangspunt.

Dit jaar zijn de onderhandelingen gestart met Europese uitgevers om ook hun aanbod ter beschikking te stellen van Pretnumerique.ca.  In 2013 werden er meer dan 660 000 titels gedownload en voor 2014 wordt alweer een verdubbeling verwacht.  Ik heb nog niets over de aan- of afwezigheid van best-sellers in het aanbod gevonden, dat jammer genoeg enkel kan geraadpleegd worden na de login.

De hele online-infrastructuur werd dit jaar ook voor een pilootproject (PNB) geëxporteerd naar Frankrijk.  Een pikant detail is alvast dat de Franse uitgevers het blijkbaar nodig vinden om de consumentenprijs steeds met een factor 2 te vermenigvuldigen voor de bib en dat het maximaal aantal uitleningen lijkt te variëren van titel tot titel (vaak rond de 20 en steeds ver onder de 55).

Ik stel voor dat we via EDLIBA samenleggen om de Europese uitgevers een snoepreisje cadeau te doen.  Ze hebben het nodig.

Bronnen:

http://www.ifla.org/files/assets/hq/topics/e-lending/documents/2014... 

http://www.enssib.fr/content/pret-numerique-en-bibliotheques-au-que...

http://www.demarque.com/en/quebec-and-french-canadian-publishers-re...

http://www.demarque.com/en/bibliotheque-numerique-de-grenoble-de-ma...

https://www.pretnumerique.ca/aide/faq/loan

http://www.youtube.com/watch?v=OmPxP8KxXTg