1914-1918: Tuinieren tegen de honger

De komende 4 jaar wordt de Eerste Wereldoorlog herdacht, vaak met veel aandacht voor het dagelijks leven in deze periode. Een originele en nog maar weinig verkende insteek is die van de volkstuintjes.

Net voor de oorlog verhuurde Het Werk van den Akker en den Haard (Le Coin de Terre et du Foyer) 16 000 volkstuintjes aan arbeiders in België (vooral in de steden). In 1918 vulden maar liefst 180 000 families hun armzalige rantsoen aan met wat ze er zelf kweekten. Elk stukje niet-bebouwde grond werd in de steden en gemeenten omgetoverd tot tijdelijke moestuin. Zelfs aan het front werd er door de soldaten in geïmproviseerde tuintjes geharkt en geschoffeld. Wereldwijd groeiden de nog jonge volkstuinbewegingen als nooit tevoren. In de VS sloten miljoenen kinderen zich aan bij het US School Garden Army. The Soldiers Of the Soil werden even noodzakelijk voor de overwinning voorgesteld als de soldaten die aan de andere kant van de plas in de modder van de loopgraven ploeterden.

Ik speel met het idee om dit enerzijds te documenteren in een tentoonstelling. Anderzijds lijkt het me ook interessant om dit stukje geschiedenis te reconstrueren in de gemeente. Ik denk bijvoorbeeld aan enkele in het oog springende plaatsen waar we vrijwilligers de toen gangbare groentensoorten en -rassen laten kweken. Dit kan op braakliggende gemeente- of privé-gronden, zoals tijdens de beide wereldoorlogen het geval was, maar een moderne vierkantemetertuin, grote plantenbakken,... behoren eveneens tot de (vaak net iets makkelijker te realiseren) mogelijkheden. Iedere vrijwilliger krijgt een stukje grond of een bak toegewezen waar hij een jaar lang verantwoordelijk voor is. We maken de lidkaarten van de oorlog na en passen een gelijkaardig en ludiek reglement toe ("Geen slaafschen arbeid op den zondag!") Via de zadenbib worden zaden van de toen gangbare oude groentenrassen verzameld en ter beschikking gesteld. Groene verenigingen begeleiden beginnende telers. Kunstmest en pesticiden zijn verboden wegens onvoldoende beschikbaar tijdens de Eerste Wereldoorlog ;-)

Daarnaast is er nog een zee aan mogelijkheden: de oogst kan dienen voor een culinaire activiteit a.d.h.v. recepten uit oorlogskookboeken, er kunnen zaden geoogst worden voor het volgende jaar, scholen en schooltuinen kunnen betrokken worden,...

Het materiaal dat ik tot dusver gevonden heb staat bij elkaar op Pinterest: http://www.pinterest.com/mijnzadenbib/1914-1918-tuinieren-tegen-de-...

Het thema van de Erfgoeddag 2014 is 'Grenzeloos'. Volkstuintjes overschreden op heel wat vlakken grenzen, wat me tevens een heldere insteek lijkt om de tentoonstelling rond op te bouwen. In dit documentje probeer ik alle 'grenzen' op een rij te zetten: https://docs.google.com/document/d/1MXJcXrNMFRw-nBTTh-GAN6MREjjwE_Y...

Dit alles zou natuurlijk nog interessanter worden als we met nog andere gemeenten of steden kunnen samenwerken rond dit thema, een gemeenschappelijke tentoonstelling kunnen opzetten,... Stuur me een mailtje of reageer op dit bericht als je overweegt om de komende 4 jaar iets rond dit thema te doen.

Tim Lerno
Bib Londerzeel

Aanraden

0 leden vinden dit leuk

Berichten in deze discussie

Permalink Antwoord van Luc D'haene op 29 Oktober 2013 op 12.55

Tim,

De Bibliotheek Moorslede (West-Vlaanderen) zou volgend jaar willen starten met de zadenbibliotheek. De specifieke inbreng van Moorslede zou bestaan uit het aanbieden van zaad van inheemse klaprozen. In Moorslede is iemand bezig met zaad te verzamelen van klaprozen en er zouden bepaalde stukken grond in de gemeente/regio/provincie daarmee ingezaaid worden. Ik zou het zaad ook te koop/in ruil willen aanbieden in onze bib.

Ik ben ook wel geïnteresseerd om mee te werken aan een tentoonstelling rond oorlogsvolkstuintjes. Als je het thema Grenzen bespeelt, zit Moorslede wel goed. Moorslede lag tijdens WO I net op de grens/frontlinie aan de Duitse kant. Misschien is het interessant om ook eens de Duitse invalshoek te belichten. Dit kan interessant zijn voor Moorslede.

Permalink Antwoord van Tim Lerno op 29 Oktober 2013 op 13.44

Luc,

Klaprozen zijn een interessante invalshoek om WO I te herdenken. Uiteraard kan je je als zadenbib ook beperken tot zaden van de inheemse variëteiten van deze plant. Op dit moment zitten er 45 inheemse en uitheemse papavers in de plantendatabase van MijnTuin.org, maar iedereen kan eenvoudig zelf planten toevoegen of beschrijvingen aanvullen. Momenteel werken we nog aan een zadendisplay met ingebouwde tablet waarop het uitleensysteem draait. Ik verwacht deze week nog enkele ontwerptekeningen, waarna we samen met de deelnemende bibliotheken het uiteindelijke ontwerp zullen kiezen. Tegen volgend voorjaar moet ook de aanmaak van de zadenzakjes geautomatiseerd zijn. Bij het invoeren in de plantencatalogus zou er dan een pdf gegenereerd worden die we kunnen afprinten op grote etiketten. Deze worden op gekochte zakjes gekleefd. De kostprijs van het meubel incl. tablet was aanvankelijk op 1000 euro geraamd, maar zal vermoedelijk een stuk goedkoper uitvallen. Voor de webpagina met het uitleensysteem is immers geen dure iPad of iets dergelijks nodig: een eenvoudige tablet met een degelijke aanraakgevoeligheid volstaat. Wie daar geen budget voor kan vrijmaken kan uiteraard ook met een laptop of pc werken en een eigen display of oplossing voor de zaden. De zadenzakjes met etiketten kosten minder dan 50 euro voor 500 zakjes. Verder zijn er geen kosten aan de zadenbib verbonden. Mail me gerust als je hier nog vragen over hebt. Ik hou je alleszins mee op de hoogte.

Voor de tentoonstelling over oorlogstuintjes zou ik zeker ook de Duitse kant belichten. Duitsland was na Groot-Brittannië het eerste land waar volkstuintjes in de eerste helft van de 19de eeuw opgang maakten. Bij ons gebeurde dit, net als in de meeste andere landen, rond de eeuwwisseling. Het lijkt me interessant om dit fenomeen in zoveel mogelijk landen te belichten: Parijs was tijdens de oorlog omgeven door een groene gordel van volkstuintjes, Wenen telde maar liefst 10 000 tijdelijke oorlogstuintjes en 6000 volkstuintjes,... Online vind je veel meer materiaal uit andere landen dan materiaal of info over de Belgische oorlogstuintjes (zie Pinterest). Behalve in het boek 'Volkstuinen' dat in 2007 werd uitgegeven door het Davidsfonds bleef dit stukje tot de verbeelding sprekende vaderlandse geschiedenis tot dusver schromelijk onderbelicht. Hoog tijd dat we daar verandering in brengen!

Tim Lerno

Bib Londerzeel

RSS