The right to e-read campagne : een succes?

65.000 bibliotheken en hun 100 miljoen gebruikers roepen de Europese Unie op om een helder, modern auteursrecht te ontwikkelen, dat bibliotheken in staat stelt hun kerntaak ook in de 21ste eeuw te vervullen: Europese burgers onbelemmerde toegang verschaffen tot een rijkdom aan kennis. Ongeacht of dit in de bibliotheek, erbuiten of online is.

Het speerpunt van de Europese campagne is deze petitie van Edliba, die in 22 talen op de Europese bibliotheken en hun klanten werd losgelaten.

Ondertussen namen 15 397 Europeanen de moeite om aan hun overheid duidelijk te maken dat bibliotheken als hoeksteen van de maatschappij niet behoorlijk met e-boeken uit de voeten kunnen zonder wettelijk kader.  Gemiddeld wist elke Europese bibliotheek tot dusver 0,24 klanten, medewerkers én bibliothecarissen te overtuigen om deze fundamentele stelling te onderschrijven.  Nu nog de handtekeningen van de  9 984 603 overige bibklanten!

Diverse landelijke bibliotheekorganisaties uit Europa voeren een tweesporenbeleid, waarbij enerzijds wordt ingezet op een pragmatisch overlegmodel met de uitgevers (het nu) en anderzijds op de principiële noodzaak van een evenwichtig wettelijk kader (het straks).

Een Oostenrijkse bibliotheek plaatste een heuse stemcomputer en voorziet flyers om haar klanten te sensibiliseren (zie foto).  Ik vrees dat deze graad van betrokkenheid een zeldzaamheid is in Europese bibliotheken.  Ook bij ons bleef het actie voeren beperkt tot een affiche ophangen en het delen van de link op onze blog en Facebook-pagina. 

Nochtans kan het toch niet zo moeilijk zijn om bij het bibliotheekpubliek een breed draagvlak te vinden voor dit zeer redelijke eisenpakket:

• bibliotheekgebruikers van de nieuwste e-books kunnen voorzien zoals we dat ook kunnen met gedrukte boeken;
• e-books kunnen kopen tegen faire prijzen en kunnen uitlenen op basis van redelijke voorwaarden;
• dat alle burgers – ongeacht hun inkomen – profijt hebben van onbelemmerde toegang tot e-books in bibliotheken;
• dat auteurs / auteursrechthebbenden een eerlijke vergoeding ontvangen voor het uitlenen van hun e-books.

Uitgevers schreeuwen moord en brand van zodra er nog maar wordt gefluisterd over het recht op het uitlenen van e-boeken door bibliotheken: "Verdere marktverstoring door bibliotheken zal dan ook direct ten koste gaan van een rijk en pluriform aanbod, werkgelegenheid en de positie van de auteur. Wanneer e-books worden uitgeleend op grond van de regelgeving voor fysieke boeken, of wanneer er een contributievrijstelling voor e-books zal komen, zal de exploitatie van zowel het papieren als het digitale boek fundamenteel geraakt worden. [..] Het is verontrustend te merken dat er leden van de Tweede Kamer zijn die auteursrecht als een belemmering lijken te zien voor het actualiseren van de bibliotheekvoorzieningen." (1)

Het overlegmodel wordt gebruikt als argument om te stellen dat er helemaal geen nood is aan enige bemoeienis van de wetgever: "In de visie van het kabinet komt niet naar voren dat al volop afspraken worden gemaakt tussen auteurs, uitgevers en bibliotheken. In korte tijd zijn door meer dan 1.100 auteurs en 120 uitgevers met bibliotheken goede afspraken gemaakt over het uitlenen van e-books. Het digitale aanbod van bibliotheken bestaat daardoor inmiddels uit meer dan 5000 titels en zal de komende tijd verder toenemen."(2)

Dat die 'goede afspraken' eigenlijk gewoon de verregaande veto's van de uitgevers zijn die wij als sector hebben moeten slikken omdat er anders nog steeds geen e-boeken in de bib waren geweest wordt daarbij fijntjes vergeten, evenals dat sommige uitgevers helemaal geen afspraken wensen te maken en dat voor zover ik weet geen enkele uitgever zijn recente populaire titels ter beschikking stelt van bibliotheken.  Voor oudere en minder populaire titels is de bibliotheek dan weer wel dé gedroomde afzetmarkt: in de bib worden immers ook titels die men nergens nog aan de straatstenen kwijt geraakt uitgeleend.  Op termijn wordt dit ongetwijfeld een interessant verdienmodel voor de long tail, zeker als daar dan ook nog eens leengeld tegenover staat dat min of meer rechtstreeks van onze klanten naar de uitgever vloeit.

Een klein privaat initiatief uit Nederland is in de eerste ronde alvast geslaagd waar wij als bibliotheeksector tot dusver wereldwijd lijken te falen: duidelijke rechtspraak afdwingen met betrekking tot e-boeken die grenzen stelt aan de drang van de door angst gedreven uitgevers om in de nieuwe digitale wereld meer controle te verwerven dan in de oude fysieke wereld.  Tom Kabinet stelt zijn klanten sinds kort in staat om 2de hands e-boeken te kopen en verkopen en doet dat zonder toestemming van rechthebbenden.  Wordt ongetwijfeld vervolgd...  

(1) (2) Reactie van het Nederlandse uitgeversverbond (NUV) en de Vereniging van Letterkundigen (VVL) aan de Tweede Kamer naar aanleiding van minister Bussemaker die bij de bespreking van de nieuwe bibliotheekwet vrij terloops had laten vallen dat hij bij Europa zou pleiten om het uitleenrecht voor e-boeken op te nemen in de nieuwe auteurswetgeving.